Warszawa Żeromskiego

Stefan Żeromski w poszczególnych etapach swojego życia, był związany z różnymi miejscami lecz najbardziej z Warszawą, gdzie zaczynał swoją karierę literacką i spędził wiele owocnych lat swego życia.
W Dzienniku napisał: "Jeśli będę rzucał Warszawę, to z wielkim bólem". Nigdy Warszawy nie rzucił, zawsze do niej wracał i w niej pozostał aż do śmierci na Zamku Królewskim.

Studencka młodość Stefana Żeromskiego w Warszawie

Żeromski urodził się w 1864 roku w Strawczynie, a dzieciństwo spędził w majątku rodzinnym w Ciekotach, w Górach Świętokrzyskich. W 1874 roku rozpoczął naukę w Męskim Gimnazjum Rządowym w Kielcach, po ukńczeniu którego opuścił Kielce, do których już nigdy na stałe nie wrócił. Przyjechał do Warszawy, gdzie znanych literatów można było spotkać na ulicy lub w kawiarni i która stała się miejscem bliskim młodemu pisarzowi, który odnalazł w niej swoje naturalne środowisko.

W 1886 roku Stefan Żeromski rozpoczął studia w Warszawskim Instytucie Weterynaryjnym na ul. Smolnej Dolnej 3. Ulica ta już nie istnieje, była ona wtedy przedłużeniem dzisiejszej ulicy Smolnej, skręcała do ul. Książęcej już w dole skarpy wiślanej. Uczelnia ta była prawdopodobnie jedyną możliwością kontynuacji nauki, ponieważ nie wymagała matury a trudności finansowe i początki gruźlicy spowodowały, że Żeromski gimnazjum ukończył bez uzyskania matury.

Bezpośrednio po przyjeździe do Warszawy młody Żeromski zatrzymał się na Starym Mieście w Hotelu Słowiańskim przy ul. Podwale 17, a następnie mieszkał również w tej samej okolicy na ulicy Dtugiej 42 u rejentostwa Józefowiczów, gdzie był korepetytorem i opiekunem ich syna, gimnazjalisty. Po utracie posady korepetytora młody Żeromski zawieszkał w ścisłym śródmieściu Warszawy, wynajętym wspólnie z kolegą pokoju w kamienicy przy ulicy Chmielnej 36, na rogu ulic Chmielnej i Marszałkowskiej. Mieszkanie znajdowało się na 5. piętrze z widokiem na ruchliwe centrum stolicy. Mieszkał tam do jesieni 1887 roku, kiedy to po wakacjach spędzonych jako guwerner przeprowadza się na nieodległą ulicę Widok 14 również w ścisłym centrum Warszawy, również do wspólnego mieszkania, gdzie nie ułożyły się mu stosunki ze współlokatorem i zimą przerowadził się na niedaleką ulicę Wielką 31, blisko ulicy Marszałkowskiej. Natępnie wczesną wiosną 1888 roku wrócił na ulicę Chmielną do kamienicy pod numerem 21 do pokoju na 4. piętrze. Po kilku miesiącach wyprowadził się, ponieważ opłata za czynsz stanowiła dla niego zbyt duże obciążenie. Natępny warszawski adres młodego pisarza, gdzie spędził ostatni okres swego studenckiego życia w stolicy to również adres śródmiejski na niedalekiej ulicy Żurawiej 17. W 1889 Stefan Żeromski zmuszony został porzucić studia z powodów finansowych i zaczął pracować jako guwerner w domach ziemiańskich.

Dojrzałe życie Pisarza w Warszawie

Do Warszawy Żeromski wrócił w roku 1896, po okresie spędzonym w Nałęczowie i w Rapersville w Szwajcarii. pracował wtedy w Bibliotece Ordynacji Zamoyskich i zamieszkał w kamienicy przy ulicy Marszałkowskiej 47. Było to miejsce, gdzie stworzył wiele ze swoich znaczących dzieł, w tym powieść "Ludzie bezdomni". Mieszkał tu do 1905 roku, a następnie ponownie przeprowadził się do Nałęczowa i potem do Zakopanego.

W roku 1918 ponownie wrócił do Warszawy, i zamieszkał w willi "Świt" w podwarszawskim Konstancinie. Był to bardzo owocny okres jego życia, w tym czasie ukazały się jego powieści "Wiatr od morza", za którą otrzymał Państwową Nagrodę Literacką oraz "Przedwiośnie". W tym samym okresie został ogłoszony prezesem Związku Zawodowych Literatów Polskich oraz z jego inicjatywy powstał polski oddział PEN Clubu, którego został prezesem.

W 1924 prezydent RP Stanisław Wojciechowski przyznał mu mieszkanie na drugim piętrze Zamku Królewskiego w Warszawie. Spędził w nim resztę życia i szczytowy moment swojej kariery. Tu został laureatem pierwszej państwowej nagrody literackiej przyznawanej przez ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego. W mieszkaniu Żeromskiego na Zamku bywała elita kulturalna II Rzeczpospolitej: Zenon Przesmycki, Władysław Reymont, Jan Lorentowicz, Juliusz Osterwa, Stefan Jaracz, Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński, Jan Lechoń, Adam Strug i inni. W tym mieszkaniu, w ostatnich latach życia również odwiedzała go siostra, moja prababcia i jego siostrzenica Cecylia.

W rocznicę uchwalenia Konstytucji, w maju 1925 roku, otrzymał Żeromski Wielką Wstęgę Orderu Polonia Restituta. Zmarł w swoim pokoju na Zamku 20 listopada 1925 roku, został pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie przy ulicy Młynarskiej.

Źródła: Wikipedia, Zamek Królewski w Warszawie, Dr hab. Katarzyna Sobolewska, "Warszawskie adresy młodego Stefana Żeromskiego", Zeszyty Stowarzyszenia im. Stefana Żeromskiego Nr 7., Dom-Muzeum Stefana Żeromskiego, przekaz rodzinny.